Logo One Planet

One Planet Talk met Klaas Knot

"Klimaat heeft een prijs, we kunnen niet doorgaan op de weg waarop we zitten"

Voor 40 euro naar Nice vliegen moet niet meer kunnen. Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank hield op woensdag 14 september 2022 in One Planet Museon een pleidooi voor het maken van betere keuzes. Alleen dan ligt een duurzame toekomst in het verschiet.


Het zijn drukke dagen voor Knot. Zijn agenda staat vol belangrijke besprekingen, vaak in het buitenland. En in de aanloop naar Prinsjesdag ligt er veel druk op zijn rol, met veel aandacht voor de impact van fiscaal beleid op de Nederlandse economie. Het onderwerp dat momenteel voortdurend top of mind is: inflatie, inflatie, inflatie. Een inflatiecijfer van 13,6 procent had hij naar eigen zeggen "nooit kunnen voorzien". Maar tijdens zijn speech voor een publiek van 240 studenten en andere belangstellenden bij Museon One Planet gaat het vooral over een ander belangrijk onderwerp, namelijk duurzaamheid. Geld is schaars, maar dat is een stabiel klimaat ook en daarom zijn heldere keuzes nodig. Vanuit de consument, de financiële sector en ook de overheid.

Met voormalig VN-jongerenvertegenwoordiger Hajar Yagkoubi als moderator konden studenten na de monoloog van Knot vragen stellen. De DNB-president vertelde als econoom en centraal bankier een zwak te hebben voor modellen en schalen. "Eén daarvan is de geologische tijdlijn van onze aarde. We leven in het holoceen, wat letterlijk zoveel betekent als 'helemaal nieuw'. Onder wetenschappers is er een debat of we inmiddels een nog nieuwer tijdperk moeten markeren. Dat is niet iets waar we trots op moeten zijn. Het is een gevolg van de veranderingen die we als mens hebben veroorzaakt: global warming, emissies, ontbossing, uitsterven van diersoorten en andere systemische veranderingen."

"Indebted to nature"

De systemische veranderingen die Knot noemt zijn het gevolg van keuzes die gemaakt zijn door onze eigen wensen steevast voorop te zetten, en natuurlijke bronnen te gebruiken alsof ze eindeloos zijn. "Dat moet veranderen en daarom moeten wij betere keuzes maken. Dat was ook de conclusie die we binnen DNB in 2011 hebben gemaakt. Wij besloten dat ons beleid zich moest richten op sustainable finance, waarbij we verder kijken dan financiële welvaart en ook rekening houden met welzijn. In die tijd was dat best een boude beslissing, want duurzaamheid stond nog niet op elke agenda in de financiële sector."

"Money is the reason we exist". Het is een verrassende quote van de bankier, die door veel studenten in het publiek vrijwel direct wordt herkend. Het is immers afkomstig uit een nummer van zangeres Lana del Rey. Knot verwijst ernaar maar vertelt er direct bij dat we eerder "indebted to nature" zijn. Dit is ook de naam van een door DNB uitgebracht rapport dat de afhankelijkheden van de financiële sector beschrijft. Stresstesten door economen wijzen op grote sociale en economische consequenties als gevolg van risico's zoals het verlies van biodiversiteit.


Betere keuzes, maar ook moeilijke keuzes

We moeten ons begrip van risico's verbeteren om stabiliteit te bereiken. Dat is belangrijk om onze economie te helpen en de duurzame transitie mogelijk te maken." Samenwerken is daarbij essentieel, onderstreept Knot. Hij haalt een uitspraak van bioloog David Attenborough aan: "If working apart, we are a force powerful enough to destabilise our planet. Surely working together, we are powerful enough to save it." De overheid moet inspireren tot betere keuzes, maar ook knopen doorhakken. Want er zijn lastige keuzes te maken. "Bijvoorbeeld tussen intensive landbouw en biodiversiteit. Maar ook over mobiliteit en daarin bijvoorbeeld de rol van Schiphol als mainport."

Nederland is wereldwijd een grote producent van kalkoenvlees, zo geeft Knot nog een voorbeeld. "Maar we eten in Nederland nauwelijks kalkoen. Het is een grote veroorzaker van CO2-emissies, waarom kan dit niet naar landen met een nitrogen-deficit in plaats van een nitrogen-surplus? We moeten betere keuzes maken en daarvoor is duidelijk beleid nodig over klimaatverandering." Maar niet alleen de overheid: elk bedrijf, huishouden en persoon kan duurzame keuzes maken. "Samen moeten we ervoor zorgen dat dit tijdperk niet ons laatste wordt. Volgende generaties moeten in staat zijn te repareren wat wij kapot hebben gemaakt. En daarvoor is een besef van urgentie nodig."

We moeten de prijs voor klimaat betalen

Is Knot eigenlijk optimistisch over de weg die voor ons ligt? "Ja, maar we kunnen niet doorgaan op de weg waarop we zitten." Klimaat heeft een prijs en dit is een 'externaliteit' die op dit moment niet 'geïnternaliseerd' is. "Niemand wil er de prijs voor betalen. Dat leidt tot overconsumptie en dat moet stoppen. Zolang we denken dat het normaal is dat we naar Nice kunnen vliegen voor veertig euro is het hopeloos. We moeten gaan betalen voor de echte prijs van consumptie. Dat heeft alles te maken met maatregelen als carbon pricing en pollution pricing. Als dingen juist geprijsd zijn, dan ben ik ervan overtuigd dat onze economie een stuk groener kan worden."

tekst: Koos Plegt, foto's: Bart van Vliet