“We dachten veel aan de toekomst.”

Bij het leeghalen van de grote bibliotheek in Medan waren wij er in geslaagd, hele planken vol boeken mee te nemen naar ons kamp. Er was dus een vrij uitgebreide bibliotheek. Er waren lezingen, clubs en lessen in overvloed.
Cornelis van Heekeren, krijgsgevangenkamp Gloegoer, Sumatra

Naast werken hadden we nog tijd voor andere dingen. Studeren bijvoorbeeld, want een soort optimisme ontbrak niet, zeker niet bij de jongeren. We dachten veel aan de toekomst. Mijn ideaal was architectenwerk verrichten. In het kamp maakte ik kennis met een aannemer. Hij voelde er wel voor om na de oorlog met mij samen te werken. Misschien zou ik ook wel eigen baas worden, maar dan moet je natuurlijk ook verstand hebben van kantoorwerk. Dus leerde ik boekhouden en steno en haalde ik mijn talen op.
Johan Warmer, mannenkamp Kesilir, Java

20 januari 1943. Mij bereikt het verzoek om geschiedenislessen te krijgen, liefst 19e eeuw en economische geschiedenis. Natuurlijk geaccepteerd. Afgesproken is om voorlopig twee uren per week te geven.
17 juni 1943. Begonnen aan een nieuwe cursus Europa in de 20e eeuw. Er is zoveel belangstelling dat ik elke voordracht driemaal moet geven. De lezingen in het algemeen geven de mensen veel afleiding, maar een feit is dat de kampbewoners voor niets belangstelling meer hebben dan: wat eten we? En wanneer gaan we weer naar huis?
Ieb Brugmans, mannenkamp Bandung, Java

We moesten aan geld zien te komen. Daarom gaf ik privélessen in wiskunde en natuurkunde aan kennissen. Ik had een stuk of vier van die leerlingen. Veertig gulden in de maand verdiende ik daarmee.
Gustaaf Ongkiehong, Bandung, buiten de kampen

Onderwijs

Het grootste deel van deze tekening van Jan Kickhefer wordt ingenomen door een paar britsen met een klamboe eroverheen. Eromheen allerlei spullen van de bewoners: schoenen, kledingstukken, een koffer. Toch trekt de man die in de linkerhoek van de tekening is aan het lezen veel meer de aandacht. Hij zit er ontspannen bij: zijn hoofd rust op zijn vuist, het boek ligt op zijn benen. Aan een van zijn voeten zit een kampklomp, een provisorische schoen bestaande uit een uit hout gesneden zool en een riem om hem aan de voet te houden. De andere klomp staat ernaast op de vloer. Over de schouder van de man heen kijken we in een aangrenzend vertrek, waarin vanuit deze positie twee mannen en een jongen zichtbaar zijn. Dankzij een aantekening op de tekening weten we dat de jongen les krijgt. In elk geval geen Nederlandse les, al was dat volgens een tekst op de tekening het hardste nodig.

Deze tekening werd gemaakt door Molly Roukens, die als tiener in een vrouwenkamp op Celebes zat. School in de keuken heeft ze hem genoemd. Een aantal jongens en meisjes zit met pennen en schriften aan een tafel. De onderwijzeres zit aan het hoofd van de tafel. Langs de wanden bevindt zich een soort werkblad met kook- en eetgerei. Erboven is de barak open. Buiten hangt was te drogen – over de omheining rond het kamp? Voor de ingang van de barak ligt een stapel wasgoed bij een teil en een emmer. Op de achtergrond een vulkaan.

Na de oorlog heeft de maakster een toelichting bij de tekening gegeven:
"Gelukkig hadden wij ook enkele onderwijzeressen in het kamp, zodat kinderen van zes en zeven jaar de beginselen van het lezen en schrijven en rekenen konden leren. Voor dit doel werd een deel van de keuken gebruikt. Voor de grotere kinderen die al een middelbare school hadden bezocht was het leren veel moeilijker. Zij hadden in het kamp een bijzonder zware dagtaak. Voor hen waren er ook geen leerkrachten en geen leermiddelen."

Zelf hoorde Molly bij deze laatste groep.